Kłamstwa dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym – jak reagować? Krótki poradnik dla rodzica i nauczyciela

Posted on 25 lutego 2019 by Kinga Włodek

Zapewne nie raz w swoim życiu spotkałeś się z kłamstwem dziecka, czy to w sytuacji prywatnej, czy w przedszkolu/szkole. Zapewne też nie raz zadawałeś sobie pytanie, jak w takich okolicznościach zareagować właściwie, aby dziecko nie poczuło się osaczone i przyjęło do siebie szczytne zasady moralne dotyczące prawdomówności. Sprawdź, jak reagować na kłamstwa dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym!

Nie każde kłamstwo jest świadome

Być może nie zdawałeś sobie z tego sprawy, ale jest pewien etap w życiu małego człowieka, gdzie naturalnie pojawiają się kłamstwa. Nie jest to jednak umyślne utrudnianie życia rodzicowi czy nauczycielowi wychowania przedszkolnego. Warto wiedzieć, że w etapie wczesnego dzieciństwa fantazja i rzeczywistość mają w wyobraźni dziecka tendencję do zlewania się. Możesz mieć wtedy okazję usłyszeć z ust dziecka różne ciekawe historie, będąc jednocześnie pewnym, że nie mają zbyt wiele wspólnego z prawdą. Jak zatem reagować na kłamstwa dzieci w wieku przedszkolnym? Pamiętaj, że historie opowiadane przez dziecko, choć mogą wydać Ci się mało ważne, tak naprawdę mają duże znaczenie, ponieważ przez nie dziecko może Ci wiele powiedzieć o swoim wewnętrznym świecie.

Jako wychowawca czy rodzic, okaż mu zainteresowanie i stań się częścią historii przez niego stworzonych. Wykorzystaj okazję do dialogu i pozwól mu swobodnie do końca się wypowiedzieć, dopytując o szczegóły. Spraw, by miało pewność, że jesteś osobą, której może opowiedzieć wszystko, zawsze kiedy będzie tego potrzebowało. Oczywiście bądź czujny, ponieważ jest różnica pomiędzy zmyślonymi historyjkami, które pojawiają się od czasu do czasu, a nieustannym życiem w fikcji. Jeśli Twoje dziecko unika rówieśników, bawi się jedynie z wymyślonymi przyjaciółmi, i do tego traktuje to bardzo poważnie, zwróć uwagę na to, czy spotkania z innymi dziećmi są dla niego miłe. Być może coś “nie gra” w jego relacjach i nie przeżywa ich w sposób radosny, dlatego też ucieka do świata fantazji, który jest dla niego bezpieczniejszy.

Kłamstwa dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym

Może zdarzyć się, że przez nadmierne fantazje w okresie wczesnego dzieciństwa, dziecko w późniejszym wieku posiada jeszcze trudność w odróżnieniu tego co było faktycznym zdarzeniem. Zazwyczaj może objawiać się to w sytuacjach, kiedy dziecko zostanie o coś oskarżone. I choć rodzic czy nauczyciel wie jaka była prawda, dziecko może mieć w sobie silne przekonanie, że zrobiło inaczej, nie mając zupełnie świadomości, że to co mówi jest nieprawdą. Wynika to z tego, że często nie pamięta jak było rzeczywiście. Jak zatem reagować na kłamstwa dzieci, które nie są jeszcze do końca uświadomione? Przede wszystkim zwróć uwagę na to, by pomagać dziecku odróżnić zmyślanie od rzeczywistości. Nie jest to już czas na zabawę w niesamowite historie i opowiadania, ale budowanie dojrzałości w odróżnianiu prawdy od fikcji. Pamiętaj, by stworzyć dziecku poczucie bezpieczeństwa – prawda nie jest czymś złym, nawet jeśli odsłania słabość czy egoizm. Buduj w dziecku poczucie, że ważne jest byście byli wobec siebie szczerzy.

Kłamstwa dzieci powyżej 7. roku życia

Dzieci starsze, które uciekają się do kłamstwa, robią to świadomie. Chcą w ten sposób osiągnąć konkretny cel lub uciec od odpowiedzialności. Może być wiele przyczyn, dla których dziecko kłamie. Można do nich zaliczyć m.in. chęć zdobycia pozycji w grupie rówieśniczej, pragnienie akceptacji przez innych, ukrycia wad, zyskania sympatii poszczególnych osób czy wywołania współczucia.

Kłamstwa dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym porażką rodzica/nauczyciela?

Kłamstwo zazwyczaj odbieramy bardzo osobiście, nie tylko w przypadku kiedy kłamie dziecko. Przeważnie jest ono dla nas bardzo bolesne ponieważ uważamy, że zasługujemy na szczerość innych. Traktujemy je jako osobistą porażkę tym bardziej, kiedy dotyczy procesu wychowania. Wydaje nam się, że jest jakby wymierzone przeciwko nam, burzy nasz autorytet i wiąże się z brakiem szacunku wobec naszej osoby. By móc zrozumieć świat dziecka, które kłamie, warto zadać sobie pytanie w jakich sytuacjach ja jako dziecko uciekałem się do kłamstwa? Dorośli zazwyczaj kłamią, ponieważ chcą coś zyskać, bardzo świadomie i wiedzą, że kłamstwo może stać się środkiem do osobistej korzyści. W świecie dziecka kłamstwo nie jest jednak przewrotnym wprowadzeniem w błąd, zahaczającym o manipulację, a próbą spełnienia własnych potrzeb: akceptacji, miłości, uznania, bezpieczeństwa – zrozumienie tego faktu, jest punktem wyjścia, aby właściwie reagować na kłamstwa dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym.

Kłamstwo zazwyczaj odbieramy bardzo osobiście, nie tylko w przypadku kiedy kłamie dziecko. Przeważnie jest ono dla nas bardzo bolesne ponieważ uważamy, że zasługujemy na szczerość innych. Traktujemy je jako osobistą porażkę tym bardziej, kiedy dotyczy procesu wychowania. Wydaje nam się, że jest jakby wymierzone przeciwko nam, burzy nasz autorytet i wiąże się z brakiem szacunku wobec naszej osoby. By móc zrozumieć świat dziecka, które kłamie, warto zadać sobie pytanie w jakich sytuacjach ja jako dziecko uciekałem się do kłamstwa? Dorośli zazwyczaj kłamią, ponieważ chcą coś zyskać, bardzo świadomie i wiedzą, że kłamstwo może stać się środkiem do osobistej korzyści. W świecie dziecka kłamstwo nie jest jednak przewrotnym wprowadzeniem w błąd, zahaczającym o manipulację, a próbą spełnienia własnych potrzeb: akceptacji, miłości, uznania, bezpieczeństwa – zrozumienie tego faktu, jest punktem wyjścia, aby właściwie reagować na kłamstwa dzieci.J

Jak reagować na kłamstwa dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym? Krótki poradnik

1. Nie do końca możesz sobie zdawać z tego sprawę, ale dzieci uczą się przez naśladownictwo. Niespełnione obietnice, mogą być pierwszym krokiem do tego, by dziecko nauczyło się oszukiwania. Jeśli wiesz, że dziecko mogło być świadkiem Twojej nieszczerości – zacznij zmianę od siebie.
2. Pomóż zrozumieć dziecku, że błędy są czymś normalnym i zdarzają się każdemu. Ważne jest, by czuło, że ma prawo do porażek (które tworzą też okazję do nauki) i nie musi ich ukrywać przed innymi.
3. Daj dziecku poczucie bezwarunkowej miłości. Kłamstwa dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym pojawiają się, bo Twoi podopieczni boją się, że rozczarują rodziców/nauczycieli.
4. Kłamstwo może być próbą zwrócenia uwagi. Pamiętaj, że zawsze za tym kryje się poczucie niedowartościowania dziecka i chęć wzbudzenia zainteresowania swoją osobą. Nie karz dziecka za samo kłamstwo – spróbuj zrozumieć, dlaczego się do niego ucieka.
5. Doceniaj dziecko, kiedy mówi prawdę, zwłaszcza jeśli jest dla niego trudna.
6. Nie bądź surowy i nie kontroluj dziecka na każdym kroku, ale stwórz atmosferę wzajemnego zaufania. Dziecko, które czuje się kontrolowane, zazwyczaj nie pyta rodziców o pozwolenie, by zrobić to na co ma ochotę, ponieważ zakłada, że nie go nie otrzyma. Kłamstwo traktuje jako “złoty środek”, by zrobić po swojemu, jednocześnie bez szkody dla rodziców.
7. Na kłamstwa dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym nie reaguj przesadnie, a wspierająco. Pokaż, że prawda jest wartościowa, a Ty jesteś osobą, przed którą nie musi nic ukrywać.

___

Czy wiesz, że osoby, które kłamią zazwyczaj odczuwają przy tym silny stres? Drżenie, nieutrzymywanie kontaktu wzrokowego, zaczerwienienie i nadmierna potliwość mogą być oznaką, że ktoś próbuje Cię oszukać.